Poštovane kolege, prijatelji naučne misli, dragi saradnici!
PUBLIKOVAN ČASOPIS HISTORIJSKI POGLEDI//HISTORICAL VIEWS, god. VII, br. 12, Tuzla 2024, 539 str.
Rad, trud, entuzijazam su glavni motivi, po kojima članovi Cimoshis Tuzla i Redakcije časopisa „Historijski pogledi“ rade, kako bi se u 21. stoljeću historijska nauka podigla na veći nivo, na kojima kolege u susjedstvu, Europi i Svijetu, rade godinama unazad i u tome uspijevaju, zahvaljujući zajedništvu, upornošću itd.
Sa zadovoljstvom možemo objaviti da je DVANAESTI broj časopisa
“Historijski pogledi”, br. 12, dostupan u Printanoj verziji i Online.
U dvanaestom po redu broju časopisa Historijski pogledi, pred naučnu, prije svega historijsku javnost, prezentovana je raznovrsna historijska tematika. Ista tretira brojna pitanja iz moderne i savremene historije Bosne i Hercegovine, ali i šireg europskog prostora. Najznačajniji sadržaji su objavljeni u rubrici Članci, gdje je predstavljeno ukupno osamnaest (18) veoma sadržajnih historijskih radova, koji se bave raznovrsnim pitanjima iz moderne i savremene historije, čiji su autori afirmisani istraživači iz nekoliko europskih zemalja. U ovom broju časopisa, u poglavlju Prikazi, dat je osvrt na četiri (4) zanimljive historijske publikacije, jedan rad se odnosi na poglavlje Polemike, te je na kraju dat opširan pregled Aktivnosti Centra za istraživanje moderne i savremene historije Tuzla u 2023. godini.
Prvo poglavlje počinje tretiranjem složenog historijskog pitanja, vezanog za odnos Rusije prema aneksionoj krizi (1908-1909). U radu su iznesene važne historijske činjnice, pretežno vezane za rusku historiografiju, te doneseni zanimljivi stavovi, koji daju jednu novu sliku ovog za Bosnu i Hercegovinu važnog historijskog pitanja. Zanimljiv i sadržajan rad, zasnovan na bogatoj historiografskoj osnovi vezan je za prilike u Kosovskom vilajetu i geostrateške planove Osmanskog carstva vezane za ovu osmansku pokrajinu, a u okviru rješavanja složenog Istočnog pitanja. Pored toga, što donosi nove historijske činjnice, ovaj rad ukazuje na posebnu važnost Kosovskog vilajeta u ukupnim osmanskim prilikama na Balkanu krajem 19. i početkom 20. stoljeća. Zanimljiv rad se odnosi na historijske tragove vezane za Južnu Grenevu (Grčka), u vrijeme viševjekovne osmanske uprave. Analizom deftera, te osvrtom na historijske događaje, život i tradiciju ljudi ovog područja, ukazano je na tragove višestoljetnog osmanskog uticaja i djelovanja na ovo područje. Da premjeri iz austrougarskog perioda, mogu predstavljati važnu dokumentarnu osnovu, najbolje je pokazano na primjeru travničkih medresa, pri čemu je na osnovu predočenih premjera analizirana lociranost i graditeljske posebnosti istih, od austrougarskog perioda do danas. Jedan rad se odnosi na nastanak i tiplogiju nišana na južnoslovenskim prostorima, a na primjeru nišana u selu Glisnica kod Pljevalja. U istom su predstavljene detaljne karakteristike i posebnosti nišana na ovom području. U posebnom radu, dat je opširan osvrt na kontinuitet hrvatske hegemonističke politike prema Bosni i Hercegovini od 1878. do 1941. godine. U istom je ukazano na uzročno-posljedični tok takve politike kroz navedeni period.
Dva veoma zanimljiva sadržaja tretiraju pojavu Holodomora u Ukrajini 1932-1933. godine. Ova historijska tematika se posmatra iz perspektive tadašnje nerežimske štampe. Navedeni radovi predstavljaju spoznajni novitet za bosanskohercegovačku naučnu javnost. Kroz dva zanimljiva sadržaja, ukazano je na značaj obrazovanja u socijalističkom periodu, za ukupne društveno-političke, privredne i nacionalne odnose na Kosovu. Zanimljiv rad, sa bogatom historiografskom osnovom, te važnim i novim podacima tretira sovjetsko-čehoslovačku naučno tehničku saradnju u Hruščovom i ranom Brežnjevom periodu. U radu je ukazano na značaj te saradnje za države Istočnog bloka u vrijeme Hladnog rata. Jedan rad se bavi odnosima između Kosova i Albanije u periodu 1968-1969. godine. Sadržajno zanimljiv rad, tretira odnos bošnjačke dijaspore prema Islamskoj zajednici u vrijeme socijalizma, a kroz članke časopisa Bosanski pogledi, koji je u navedenom vremenu bio važan časopis bosanskohercegovačke dijaspore. Rad ukazuje na neslaganje i nezadovoljstvo Bošnjačke dijaspore, posebno sa vrhom Islamske zajednice u Jugoslaviji u ovom periodu. Bitna tematika se odnosi na važnost i ulogu međunarodnih presuda o Bosni i Hercegovini u geopolitičkim promjenama. Kroz analitičko sagledavanje presuda, predočen je osnovni pravno-politički „kapital“ istih, važan u normalizaciji i uređenju odnosa na Balkanu. U posebnom radu, tretirano je i djelovanje ruske politike u Bosni i Hercegovini (1992-2022), te je ukazano na njenu posljedičnost, kako na prilike u Bosni i Hercegovini, tako i na šire okruženje. Rad Adžarsko-Gruzijska kriza i Turski stav 2004. godine, ukazuje na okolnosti koje su uticale na razvoj i ishod ove krize, te posebno na odnos države Turske, kao međunarodnog garanta autonomnosti pokrajine Adžarije. Rad donosi puno novih saznanja vezanih za složene zakavkaske prilike nakon raspada SSSR-a. Zanimljiv rad tretira geopolitičke promjene u Europi i na Balkanu i njihov uticaj na Republiku (Sjevernu) Makedoniju od početka 21. vijeka. U istom je ukazano na složenost unutrašnjih makedonskih prilika, te stalne pritiske i uslovljavanje susjeda na Makedoniju, na njenom putu ka euro-atlanskim integracijama. U ovom poglavlju, objavljen je koristan rad koji tretira nove pravce u historiografiji, sa novim modernim sagledavanjima historiografskih procesa i etapa.
U rubrici Prikazi, predstavljene su četiri (4) zanimljive historijske publikacije, i to: Između čekića i nakovnja: bosanskohercegovački Muslimani/Bošnjaci u Drugom svjetskom ratu (1941-1945), autora Adnana Jahića; Pretraživanje knjiga o historiji Bosne i Hercegovine na mađarskom jeziku; Matematičari-akademci, autorice Mirjane Vuković i Prilozi/Contributions, br. 52, časopis Instituta za historiju Sarajevo. Riječ je o vrijednim historijskim sadržajima, čijim pojavljivanjem je značajno obogaćena bosanskohercegovačka historiografija.
U ovom broju časopisa u rubrici Polemike, dat je prostor reakciji dr. Zorana Janjetovića, na rad Salim Kadri Kerimija, koji je objavljen u časopisu Historijski pogledi, br. 11, a koji se odnosi iseljavanje kosovskih Albanaca pedesetih godina XX vijeka. Na kraju je dat detaljan pregled aktivnosti Centra za istraživanje moderne i savremene historije Tuzla u 2023. godini.
Na kraju možemo iskazati zadovoljstvo, da su u ovom broju časopisa Historijski pogledi, predstavljeni zanimljivi i raznovrsni historijski sadržaji, koji se odnose na važna pitanja bosanskohercegovačke, ali i šire europske prošlosti. Ono što posebno karakteriše predstavljene sadržaje, jeste njihova naučna (historijska) aktuelnost, historijska inovativnost, bogata historiografska osnova, naučno prihvatljiv metodološki pristup i važnost ukupnosti naučnih rezultata objavljenih radova.
Stoga smatramo, da radovi objavljeni u ovom broju časopisa Historijski pogledi, predstavljaju značajan doprinos razvoju bosanskohercegovačke i ukupne historiografije. U tom pogledu, Uredništvo časopisa Historijski pogledi zahvalnost upućuje autorima radova, kao i svim drugim saradnicima.