Poštovane kolege, prijatelji naučne misli, dragi saradnici!
PUBLIKOVAN ČASOPIS HISTORIJSKI POGLEDI//HISTORICAL VIEWS, god. VI, br. 10, Tuzla 2023, 513 str.
Rad, trud, entuzijazam su glavni motivi, po kojima članovi Cimoshis Tuzla i Redakcije časopisa „Historijski pogledi“ rade, kako bi se u 21. stoljeću historijska nauka podigla na veći nivo, na kojima kolege u susjedstvu, Europi i Svijetu, rade godinama unazad i u tome uspijevaju, zahvaljujući zajedništvu, upornošću itd.
Sa zadovoljstvom možemo objaviti da je jubilarni deseti broj časopisa
“Historijski pogledi”, br. 10, dostupan u Printanoj verziji i Online.
Pred naučnom i širom javnosti se nalazi deseti, jubilarni broj časopisa Historijski pogledi. U ovom broju časopisa u osamnaest naučnih priloga, te tri prikaza i jedan izvještaj tretirana je veoma zanimljiva i raznovrsna historijska tematika, koja se odnosi na prošlost Bosne i Hercegovine, ali i zemalja šireg regiona. Dodatna vrijednost predstavljenih historijskih sadržaja je u tome, što isti tretiraju pitanja koja se prvi puta pojavljuju pred naučnom javnosti, a vezana su za stariju, ali i noviju bosanskohercegovačku prošlost. Najveći broj radova predstavlja vrijedne sinteze, zasnovane na bogatoj historiografskoj osnovi, pri čemu dominiraju izvori prvoga reda.
Ovaj broj časopisa u sadržajnom smislu donosi zanimljive osvrte vezane za važnu i raznovrsnu historijsku tematiku. Časopis počinje sa radom o ulozi i značaju vode u razvoju Sarajeva kroz historiju, pri čemu je ukazano da je voda bila nezaobilazan faktor razvitka brojnih urbanih naselja, pa tako i Sarajeva. Rad tretira različita tematska područja koja hronološkim slijedom predstavljaju iskorištavanje vodenog potencijala Sarajeva od ranog osmanskog perioda pa sve do danas. Ukazano je na činjenicu da je voda potpuno uticala na urbani, ekonomski i socijani razvoj Sarajeva. Zanimljiv sadržaj, se odnosi na putovanje Đule Germana (hadži Julijus Abdul-Karim Germanius) po Bosni i Hercegovini u 1902. godini. Riječ je o poznatom učenjaku i popularnoj ličnosti u Mađarskoj i prvom Mađaru koji je hodočastio Meku. U radu je detaljno predstavljeno njegovo putovanje kroz Bosnu, posjeta raznim mjestima, gdje se susretao s ljudima pri čemu je bilježio dragocjena zapažanja na osnovu kojih je stvorena jedna zanimljiva slika o Bosni i Hercegovini i ljudima u jednom vremenu kakvo je ono s početka 20. stoljeća. Vrlo sadržajan i historiografski bogat rad se odnosi na austrougarske planove vezane za izgradnju Sandžačke željeznice početkom 20. stoljeća. Ovim planom Austro-Ugarska je težila povećati svoj uticaj na Balkanu, ali i uticati na život ljudi u Sandžaku. Rad donosi brojne detalje koji su prvi puta predstavljeni historijskoj javnosti. Puno važnih i zanimljivih detalja donosi i rad koji tretira tematiku uništavanja starih čaršija na Kosovu. Ukazano je da su kroz stoljeća čaršije bile neodvojive od svakodnevnog života ljudi, kojima su bile važan izvor egzistencije. Međutim, kroz vrijeme, usljed prirodnih okolnosti te ljudskog nemara došlo je do stradanja ovih vrijednih urbanih cjelina. Na Kosovu su orijentalna urbana jezgra planski i namjerno uništavana s ciljem funkcionalne i vizualne izmjene određenog prostora. Na vrlo zanimljiv način su kroz stare katastarske austrougarske karte i planove predstavljeni stari gradovi Toričan i Vrbenac, pri čemu je donesen značajan broj novih podataka o samim gradovima, ali i ukazano na značaj kartografskih karti, planova i skica kao historijskih izvora. Na opširan način je tretirana tematika vezana za konstituisanje Avnojevske Jugoslavije (1943-1945) i mjestu Bosne i Hercegovine u istoj. Rad donosi neke nove poglede na navedenu tematiku, te ukazuje na potrebu reinterpretacije nekih važnih činjenica, koje podrazumijevaju „dubinska“ traganja za potpunijim multiperspektivnijim odgovorima na pitanja koja se odnose na položaj Bosne i Hercegovine u Avnojevskoj Jugoslaviji. Zanimljivi historijski i statistički podaci su doneseni i o razvoju visokog školstva u Bosni i Hercegovini od osnivanja prvih visokoškolskih ustanova pa sve do danas. Ova tematika je posmatrana kroz analizu značajanog broja statističkih podataka novijeg datuma.
Najveći broj radova u ovom broju časopisa Historijski pogledi, odnosi se na noviji period bosanskohercegovačke prošlosti, vezan za ratna dešavanja iz 90-ih godina 20. stoljeća. U istim su otvorena brojna pitanja, koja su posmatrana iz različitih uglova, pri čemu su iznijeta važna i zanimljiva stajališta. Rad „Sporazum Zulfikarapašić-Milošević“, donosi dosta detalja koji nam pomažu da bolje spoznamo okolnosti vezane za odnos i ciljeve srbijanske politike prema Bosni i Hercegovini 90-ih godina 20. stoljeća. U posebnm radu prezentovani su novi prilozi vezani za dogovor Milošević-Tuđman u Karađorđevu i Tikvešu iz 1991. godine. Navedene činjenice ukazuju na dvostruku političku igru Miloševića, koja je išla u smjeru ne samo podjele Bosne i Hercegovine sa Tuđmanom, već više na konfrontiranju Hrvata sa Bošnjacima u teškim ratnim okolnostima. Zanimljiv rad tretira tematiku manipulacija historijskim činjenicama, na primjeru događaja koji su se zbili 2. i 3. maja 1992, u Dobrovoljačkoj ulici u Sarajevu. O svim detaljima ovog događaja date su validne činjenice, koje pobijaju stajališta koja služe ideološkim i nekim drugim potrebama. I u radu koji govori o NATO integracijma Oružanih snaga Bosne i Hercegovine, donosi se zanimljiv historijski osvrt, vezan za razvoj Oružanih snaga Bosne i Hercegovine, kao i put istih prema NATO integracijam. U posebnom radu su detaljno predstavljeni diplomatski odnosi Sjeverne Makedonije i Bosne i Hercegovine od 1993. do 2022. godine. Ukazano je na jednu pozitivnu praksu dobrih prijateljskih međusobnih odnosa, što je rezultiralo i solidnom ekonomskom i kulturnom saradnjom građana ovih zemalja. O reakcijama građanskih i reformskih snaga u Crnoj Gori na rat protiv Bosne i Hercegovine doneseno je izuzetno dosta važnih podataka, koje ukazuju da je jedan dio crnogorskog društva, na realan način, spoznao događaje u Bosni i Hercegovini te shodno tome u kontinuitetu iskazivao reakcije. Veoma zanimljiv rad se odnosi na američku real-politiku prema ratu protiv Bosne i Hercegovine. Ukazano je da je američka real-politika imala uticaja na krucijalne odluke koje su se ticale ratne sudbine Bosne i Hercegovine, kao što su embargo, naoružanje i druge važne odluke. Generalno, realisti su smatrali da rat u Bosni i Hercegovini ne ugrožava njihove vitalne nacionalne interese te da ne zahtijeva veći angažman SAD-a u Bosni i Hercegovini. Vrijedan rad se odnosi na sadržaj koji tretira logore za Bosance i Hercegovce na teritoriji Srbije (1992-1996). Kroz validne historijske izvore te valjanu analizu ukazano je da je Srbija i na ovaj način bila potpuno uključena u agresiju na Bosnu i Hercegovinu. Isto tako, važne historijske činjenice donosi rad koji se odnosi na fenomen silovanja, kao ratnih zločina u vrijeme agresije na Bosnu i Hercegovinu. I ovaj rad ukazuje na brutalnost i sistematičnost u provođenju agresije na Bosnu i Hercegovinu. Zanimljiva tematika je vezana za stvaranje nezavisne Republike Makedonije, kako i na rad Paralelnog univerziteta u Prištini, kao vida otpora i istrajne borbe albanskog naroda protiv srbijanskog režima u vremenu od 1991. do 1999. godine.
U posebnom poglavlju Prikazi, predstavljene su i približene naučnoj i široj javnosti tri zanimljive historijske publikacije, te dat detaljan izvještaj o radu i aktivnostima Centra za istraživanje moderne i savremene historije Tuzla u 2022. godini.
Prezentovani sadržaji u ovom broju časopisa daju jednu novu historiografsku dimenziju, koja se odnosi na raznovrsnost tretiranih historijskih pitanja, te na obradu tema koje se po prvi puta prezentuju historijskoj javnosti. Radovi su zasnovani na snažnoj historiografskoj osnovi i naučno-medodološkom kritičkom odnosu. Zahvaljujući tome, isti predstavljaju važno štivo o prošlosti, koje daje značajan doprinos razvoju historiografije u Bosni i Hercegovini i okruženju.